Sarmaşık’ın Hatıraları

Filmlerde ateşler yakılıyordu, rüyalar görülüyordu, bir adam terliyordu, bir kadın çocukluğunu düşünüyordu, bir çocuğa sokağa çıkması yasaklanıyordu, bir gemi ne karaya oturuyor ne de denize açılıyordu, geçmiş geçmiyordu hatta geçmiş bile sayılmıyordu, bir köyün başı internetle belaya giriyordu, bir coğrafya buz tutuyordu, bir adam ölmüş karısını gömmeye çalışıyordu, ışıklar bir yanıyor bir yanmıyordu, erkeklerin dünyasında tek dişi bir sarmaşıktı ve o sarmaşık büyüyordu, bir Ortaçağ belası gibi karşımıza dikilen salyangoz insana kendi iç rutubetini hatırlatıyordu.

Bu yılki festivalde aralarında Kalandar Soğuğu, Misafir, Pia, Muna, Çırak ve Arama Moturu’nun da bulunduğu Ulusal Yarışma seçkisi içinden iki filmden ayrıca bahsetmek istiyorum.

Sarmaşık

Tolga Karaçelik’in yönetmenliğini yaptığı Sarmaşık, uluslararası sularda birtakım hukuki boşluklar nedeniyle kalakalan bir yük gemisi ve altı kişilik mürettebatın hikayesini anlatan, mitlerinden beslenen bir film. Açlık, susuzluk, insansızlık gibi zorlayıcı etkenler gemicilerin ruh hallerinin değişmesine, önyargı ve korkuların iyice açığa çıkmasına sebep oluyor. Dostoyevski’nin başyapıtı Yeraltından Notlar’ın bir gemide geçen hali gibi, insan ruhunu derinlerden yüzeye çekiyor Sarmaşık. Hem de bunu ‘yeni Türkçe’nin olanaklarıyla yapıyor. Ne karaya çıkabilen ne de denize açılabilen o gemi, ruhumuzun şamandırası gibi yerimizi belli ediyor, bizi suyun üzerinde tutuyor, ihtimaldir ki bir gün o da bizimle birlikte batacak. Riyakarlığımızın, ikiyüzlülüğümüzün, sevgisizliğimizin, tahammülsüzlüğümüzün, şefkatsizliğimizin bu kupkuru yük gemisinde, güverteler büyüyor ve sintinesi boşalıyor kalbimizin, pis, kötü-fena fikirlerimizin ve bunlar hep o sarmaşığın yetişeceği ortamı oluşturuyor. Kuzey mitlerinde ilk dişiyi sembolize eden sarmaşık, insanlığın başlangıcından itibaren zihinlerimizi sarıp durdu ve ancak kan döküldüğünde açığa çıktı hep.

Geride kaygan bir yüzey bırakan bir salyangoz ise film boyunca belirip belirip kayboldu. Salyangoz, delirmenin eşiğine gelmiş bir insanın içini ısıtsa da bize kendi iç rutubetimizi hatırlatıyor. O salyangoz ki film içerisinde bazen tek başına, bazen çoğalarak dikiliveriyor karşımıza ve aslında denizde değil, toprakta yaşıyor. Eski bir karadan hatıra, geminin yanaştığı son kıyıdan bulaşmış bir hastalık gibi yayılıyor hikayeye. Cenk bir Ortaçağ şövalyesi değil ama salyangozlarla savaşıyor. Biz Ortaçağ’dan kalma önyargılarımızlala yaşadığımız sürece, kahramanlarımızın en büyük düşmanı da salyangoz olmaya devam edecek.

Bu ülkede ya da dünyada kan döküldükçe bu sarmaşık büyüyecek. Akan her bir damla kan, sarmaşığı besleyecek ve büyütecek. Ne zaman ki biz bir güvertede, mümkünse güneşli bir günde, zorla ya da güzellikle birbirimizi dinlemek üzere bir araya geleceğiz, o zaman kapısının nerede olduğunu unuttuğumuz, sırf kaptan köşkünden vazgeçmemek için bizi satanlardan hesap sorabiliriz. Ha bir de korku büyüktür insandan ve Kürt büyüktür korkudan. Ne demek istediğimi filmi izlediğinizde anlayacaksınız. Ayrıca Nadir Sarıbacak, biz de seni aşk derecesinde seviyoruz.

Rüzgarın Hatıraları

Özcan Alper’in yönetmenliğini yaptığı ‘Rüzgar’ın Hatıraları’ ise şiirsel dili, büyülü atmosferiyle sarsıcı  bir film. 1915’i, Varlık Vergisi’ni, Türkiye’de Ermenilerin yaşadıklarını kıvırcık saçlı gazeteci Aram’ın gözünden anlatan film, bugün ve geçmiş arasında bir bağ kurmaya çalışan, bir kök arayışına giren ya da girmesi gerekenlerin yani her birimizin hikayesine dokunuyor. İstanbul’un Aram ve tüm gayrımüslimler için iyice tehlikeli bir yer haline dönüşmesiyle, Karadeniz’den Gürcistan hattındaki bir kasabaya varan ve sığınan Aram, sınırı geçeceği gün gelene kadar burada bir köy evinde bekliyor. Evin sahibi ve genç eşinin de hikayeye katılmasıyla Aram için bir hatırlama süreci başlıyor. Hatırladığı her anı resimleyen Aram bir tek Mayrigini yani anacığını hatırlayamıyor.

İnsanın annesini hatırlamaması, yıpranmış bir fotoğrafta silinmiş yüzünü her gün yeniden düşünmesi, görmeye çalışması ve bulamaması nasıl bir duygudur Aram bize anlatıyor. Özcan Alper, Aram’ın film boyunca dünyanın yuvarlaklığını ve zamanın dairesel formunu bize hatırlatan gözlükleri olmuş adeta. Aram’ın bulanıklığı, Aram’ın şahsında bugünün, dünün ve yarının kayıp geçmişini arayan insanları için dünyayı netleştiriyor. Geride kalan dünya içinse tarihi, acıyı ve gerçeği gösteriyor. Bu acıları yaşandı şimdi en az onlar kadar büyükleri yaşanmakta. Bugünün çocukları, yarın kendi kayıp geçmişlerinin peşinden gidecekler ve kim bilir sınır kapılarında yitireceğiz onları ya da bir feribotun devrilme sesiyle sonsuza kadar su olacaklar, okyanus, deniz olacaklar.

Rüzgarın Hatıraları büyük bir film. Tabloları dünyanın duvarına asılası bir ressamın titizliğiyle çektiği sahneleri, ancak ona inananların peşinden gidebileceği bir masala dönüşüyor. Et, kan ve yara görmeyi artık çok olağan saydığımızdan kurşunun bedene girişi ve çıkışını çekmediği için Özcan Alper’in ölümü estetize ettiği düşünülüyor. Öyle değil. Şiddetin pornografisini, ölümün retrospektifini yapmak istememiş, dikkatli bakınca göreceksiniz. Bence böyle. Sonbahar’ın yönetmeni Özcan Alper, sanat yolculuğunda bir bahar yaşatıyor izleyicisine. Boşluklar bırakarak size düşünme ve hatırlama olanağı sunuyor. İlhan Berk şiiri ile Nazım Hikmet şiiri arasındaki fark gibi. Nazım, görmenizi istediği her şeyi betimleyip ve sizi kendi hayal dünyasına davet eder, İlhan Berk ise elinde bir kelimeyle sizin hayal dünyanıza misafir olur.

Rüzgarın hatıraları, hepimizin hatıraları aslında.